AMAÇ
Zemin sınıflandırma sistemleri için, zemindeki danelerin büyüklüğü ile bunların kuru ağırlık olarak zemindeki yüzdelerinin bilinmesi gerekir. Bu bilgilerin elde edilmesi amacıyla “elek analizi” gerçekleştirilir.
KULLANILAN EKİPMANLAR
- Standart elek serisine uygun zemin numuneleri
- Kürek
- Fırça
- Çelik kaplar
- Hassas elektronik terazi (0,1 g hassasiyetli)
- Etüv (100 ± 5 °C )
- Standart elek serisi
DENEYİN YAPILIŞI
Elek analizi için bir miktar yaş zemin alınır, etüvde kurutulur, tanelenir. Böylece hazırlanmış zeminden belli bir miktar (bir kaç yüz gramdan, birkaç kilograma kadar değişebilir.)zemin bir dizi elekten elenir. Elek dizisinde; elekler üstten aşağıya, iri gözlüden ince gözlüye doğru sıralanır.
Kütlesi belli kuru bir miktar zemin, dizinin en üsteki eleğe boşaltılır. Eleme el ile veya genellikle bir elektrikli sarsma aleti ile gerçekleştirilir. Eleme işlemi sırasında bir dakika süre içerisinde elek üstü malzemede kütlece %1’den daha fazla değişiklik olmuyorsa eleme işleminin tamamlandığı kabul edilir (min. 15 dk.). Eleme sonunda her elek üstünde kalan zemin miktarı tartılarak belirlenir. Her bir elek için, geçen yüzde (%P) aşağıdaki bağıntıyla belirlenir.
Granülometri eğrisi, yatay eksende dane çapı (mm) ve düşey eksende yüzde geçen olacak şekilde işaretlenerek çizilir.
HESAPLAMALAR
Laboratuvarda işleme tabi olan zemin numunesinin ince kısmının yüzdesi %10 veya daha az ise iri taneli zemin için Üniformluk katsayısı (Cu) ve Derecelenme katsayısı (Cc) nin hesaplanması gereklidir. Cu ve Cc katsayıları yardımı ile zemin kolayca sınıflandırılabilmektedir.
Örnek Soru:
Bir zemine ait elek analizi sonuçları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Buna göre gerekli hesaplamaları yaparak zeminin granülometri eğrisini çizerek, efektif yarıçapını, üniformluk ve eğrilik katsayılarını (Derecelenme sayısı) belirleyiniz. USCS’ye göre zemin sınıflandırmasını yapınız.
Hazırlayan
Berrin Nevra KATİ EKER
Harran Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği, Geoteknik (phD)
